Þegar dýr og menn gjalda fyrir íþróttaviðburði. Margir hafa áhyggjur af stöðu verkafólks í Katar vegna HM. Í Marokkó voru götuhundar drepnir vegna FIFA
Mbl.is – Ásgeir Ingvarsson ai@mbl.is
Hörmulegar fréttir bárust frá Marokkó um miðjan apríl: að menn vopnaðir rifflum hefðu verið á ferð í skjóli nætur og stráfellt götuhunda í nokkrum fallegum strandbæjum. Dýraverndarsinnar, sem höfðu reynt að sinna þessum hundum, gelda þá og bólusetja, greindu frá voðaverkunum og birtu ljótar myndir af blóðugum hræjum ferfætlinganna sem hafði verið staflað upp. Reyndust það vera stjórnvöld sem höfðu gert byssumennina út af örkinni, en tilefnið var heimsókn sendinefndar FIFA sem var væntanleg til Marokkó til að skoða aðstæður og ákveða hvort landið fái að hýsa heimsmeistaramótið í knattspyrnu árið 2026. Marokkó vildi sýna sendinefndinni sínar bestu hliðar og einhver hafði ákveðið að það að hafa hunda á vappi gæti farið illa í gestina.
Aftökur og dauðsföll
Götuhundarnir í Marokkó eru ekki þeir fyrstu sem gjalda fyrir offors stjórnvalda í tengslum við íþróttaviðburði. Mannréttinda- og dýraverndarsamtök hafa lengi bent á að alltof oft séu mannréttindi brotin og dýravelferð fótum troðin þegar efnt er til stórra íþróttamóta. „Er skemmst að minnast Ólympíuleikanna í Ríó de Janeiro þar sem lögreglan gekk fram af mikilli hörku gegn ákveðnum samfélagshópum og tók fólk jafnvel af lífi án dóms og laga á götum úti,“ segir Anna Lúðvíksdóttir, framkvæmdastjóri Íslandsdeildar Amnesty International. „Þá hafa mannréttindasamtök miklar áhyggjur af hörmulegum aðbúnaði farandverkafólks sem undirbýr HM í knattspyrnu í Katar árið 2022, en Amnesty International hefur kallað eftir umbótum þar að lútandi, að ofbeldisfullt atvinnuleyfiskerfi sem þar viðgengst verði bannað um leið og gerð verður rannsókn á þeim dauðsföllum sem orðið hafa í tengslum við undirbúning heimsmeistaramótsins þar í landi.“ Hallgerður Hauksdóttir hjá Dýraverndarsambandi Íslands segir líka algengt að dýrin líði fyrir íþróttaviðburði mannfólksins. Þannig hafi stjórnvöld í Rússlandi verið harðlega gagnrýnd fyrir að drepa þúsundir hunda í aðdraganda vetrarólympíuleikanna í Sochi árið 2014 og grunsemdir hafi verið um hundadráp vegna Ólympíuleikanna í Brasilíu 2016. Þegar Kína hélt leikana árið 2008 var hundum og köttum smalað af götunum í massavís og dýrin drepin með ómannúðlegum hætti.
Íþróttahreyfingarnar hafa tekið sig á
Góðu fréttirnar eru þær að það virðist horfa til betri vegar í þessum málum. Líney Rut Halldórsdóttir, framkvæmdastjóri ÍSÍ, segir að hjá samtökum eins og alþjóðaólympíuhreyfingunni megi greina aukna meðvitund um mannúðarmál og þess sé betur gætt nú en áður að Ólympíuleikar bitni ekki á fólki, dýrum eða lífríki. Á síðsta ári samþykkti ólympíuhreyfingin nýjar reglur sem gera enn ríkari kröfur til þeirra landa sem hýsa leikana um að þau standi rétt að mannréttindamálum. „Fjöldi íþróttahreyfinga, mannréttindasamtaka og annarra hagsmunaaðila hefur líka nýlega tekið höndum saman á nýjum vettvangi, Mega Sporting Events Platform for Human Rights (MSE Platform), þar sem unnið er að því með markvissum hætti að mannréttindi séu virt þegar stórir íþróttaviðburðir, af hvaða toga sem er, eru haldnir,“ segir hún. Klara Bjartmarz, framkvæmdastjóri KSÍ, segir knattspyrnuhreyfingar á Norðurlöndunum m.a. hafa beitt sér sérstaklega í málum farandverkamanna í Katar. Var Klara hluti af tuttugu manna sendinefnd sem skoðaði aðstæður og reyndi að leggja sitt lóð á vogarskálarnar. „Knattspyrnusambönd Norðurlanda hafa sameinast um að þrýsta á mótshaldara og á FIFA um að ástandið í Katar verði bætt,“ segir hún og harmar að stór íþróttamót eins og HM í Katar skuli stundum eiga sínar skuggahliðar. „Það er okkar bjargfasta trú að við getum haft áhrif til góðs og að knattspyrna eigi að vera jákvætt sameiningarafl.“
Erum að bregðast íþróttafólkinu okkar
Fréttirnar frá Marokkó benda þó til þess að enn sé pottur víða brotinn. „Mér þætti viðeigandi að íþróttahreyfingarnar vektu máls á þessu, enda varpar þjáning dýra og manna stórum skugga á marga íþróttaviðburði,“ segir Hallgerður hjá Dýraverndarsambandinu. „Því miður virðist fólk alltof oft velja að leiða þetta hjá sér og ekki vilja hrófla við því þegjandi samkomulagi sem ríkir um að svona hlutir séu í lagi. Við erum ekki aðeins að bregðast varnarlausum dýrum og fólki sem á um sárt að binda, heldur erum við líka að bregðast íþróttafólkinu okkar með því að senda það til keppni á mótum þar sem viðburðurinn beinlínis veldur þjáningu eða dauða annarra.“
Greinin birtist í Morgunblaðinu í dag 10. maí
